Latince adı ‘Ilex paraguariensis’ olan Mate Yaprağı, çobanpüskülügiller familyasındandır. Bir diğer adı ‘Paraguay Çayı’dır. Mate, kap anlamına gelmektedir. Anavatanı Paraguay ve Uruguay’dır. Kuzey Arjantin, Paraguay, Uruguay, güney Brezilya ve Bolivya gibi tropik altı Güney Amerika ülkelerinde yerel olarak ve ticari amaçlı yetiştirilir. Her dem yemyeşilliğiyle bilinen, çokyıllık bodur bir bitkidir.
Çiçekleri çok küçük demetler halinde yaprak saplarının diplerindedir. Çiçeklerinin taç yaprakları oldukça minik, bembeyaz renktedir. Ortada bulunan yeşilimsi göbeği zamanla olgunlaşarak meyveye dönüşür. Meyveleri önce yeşilimsi daha sonra olgunlaştıkça siyahımsı bir renk alır. Yoğun tarçın aromasını andıran tadı oldukça lezzetlidir.
Avrupalılar tarafından ‘Yerlilerin Yeşil Altını’ olarak nitelendirilmiştir. Özellikle Arjantin’in gündelik yaşamında önemli bir yere sahiptir. Kuzey Amerika’da genellikle kahve alışkanlığından kurtulmak isteyenlerin kullandığı bir içecektir.
Mate yaprağı bitkisinden; mate yaprağı çayı, mate yaprağı macunu, mate yaprağı tentürü ve ekstraktı üretilir.
Tedavi amaçlı kullanımında mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.
[1] Fitoterapi_Prof.Dr.Bayhan Çubukçu, Prof.Dr.Ali H. Meriçli,, Prof. Dr. Afife Mat, Prof. Dr. Günay Sarıyar, Prof. Dr. Nurhayat Sütlüpınar, Prof. Dr. Filiz Meriçli_(s88)
Latince adı ‘Melissa Officinalis’ olan Melisa, nane familyasındandır. Melisa adı, Yunanca ‘arı’ kelimesinden gelir. Anavatanı Güney Afrika ve Akdeniz havzasıdır. Ülkemizde yabani olarak hemen hemen her bölgede yetişir. Dört mevsim yemyeşilliğiyle bilinir. Limon kokulu, çokyıllık otsu bir bitkidir.
Yaz aylarının sonuna doğru minik beyaz çiçekler açar. İnsana dinginlik, hafiflik ve rahatlama hissi veren güzel bir kokuya sahiptir. Halk arasında nane balsamı, mavi balsam, bal bitkisi, tatlı balsam, limon otu, acem otu ve oğul otu olarak da bilinir. Eski çağlardaki insanlar bu güzel kokulu bitkiyi tütsü olarak kullanmışlardır. Tütsünün limonsu kokusunun insanı kötülüklerden, kem gözlerden uzak tuttuğuna inanmışlardır.
Melisa bitkisinden; melisa çayı, melisa yağı, melisa tentürü, melisa ekstraktı, melisa sabunu, melisa şampuanı, melisa losyonu ve kolonyası gibi esanslar da üretilir.
[1] Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi_Prof.Dr.Turhan Baytop (s307)
Latince adı ‘Matricaria Recutita’ olan Mayıs Papatyası, papatyagiller familyasındandır. Anavatanı Doğu Avrupa ve küçük Asya’dır. Bugün dünyanın birçok noktasına yayılım göstermiştir. Ülkemizde Marmara, Ege, Trakya, Güneybatı Anadolu’da doğal koşullarda yetişir. Mayıs ve Ağustos ayları arasında zarafeti temsil eden beyaz renkte çiçekler açan tek yıllık otsu bir bitkidir.
Yaprakları hafif acı ve baharlı bir tattadır. Papatya yaprakları, dünya mutfağında salataların hem görünümünü hem de lezzetini arttırmak için kullanılır. Balarılarının da çok sevdiği papatyalar bahar mevsiminin en parlak ve dikkat çekici yüzüdür.
Roma mitolojisinde çayır perisi Belides ve meyve ağaçlarının tanrısı Vertumnus birbirlerine aşıklarmış. Vertumnus’un aşkından bunalan Belides kendisini papatyaya dönüştürmüş. Yunan mitolojisinde, Mayıs Papatyası, incelik ve zarafeti simgelemektedir. Yıldızlı gökyüzünün tanrıçası Asterea’nın gözyaşlarından yaratıldığına inanılır.
Mayıs papatyası bitkisinden; mayıs papatyası çayı, mayıs papatyası yağı, mayıs papatyası tentürü, mayıs papatyası sabunu, mayıs papatyası kolonyası, mayıs papatyası ekstraktı, mayıs papatyası ekstresi ve boya elde edilir.
Uygun şartlarda kurutulan mayıs papatyası, ağzı kapalı bir cam bir kavanozda, loş, serin ve kuru bir ortamda saklanıldığında ömrü 1 yıldır.
Latince adı ‘tatlı kök’ anlamına gelen ‘Glycyrrhiza glabra’ olan Meyankökü, baklagiller familyasındandır. Anavatanı Avrupa ve Asya’dır. Ülkemizdeki Güney Doğu Anadolu bölgesinde yetişir. Mavimsi mor renkte çiçekleriyle ünlüdür. Özellikle dere ve nehir kenarlarındaki kumluklarda yetişen çokyıllık çalımsı bir bitkidir.
Bitkinin kökü toprakaltlarında oldukça derine kadar iner. Tatlı, sert ve tuzlu bir tada, hoş bir kokuya sahiptir. Köklerin suyla kaynatılıp suyun buharlaşmasıyla elde edilen balına çubuk şekli verilir. Bu bal, her türlü tatlı, pasta, şekerleme ve çikolata yapımında kullanılır. Meyankökünü Çinliler daha çok yemeklerinde çeşni olarak kullanırlarken Kuzey Avrupalılar tatlılarda kullanırlar. Ayrıca kolalı içeceklere de o kendine özgü tadı veren şey meyanköküdür.
Şekerli tadıyla ünlü olduğu kadar şifasal özellikleriyle de ünlüdür. M.Ö Mısırlılar tarafından öksürük ve akciğer hastalıklarının tedavisinde meyankökü kullanılmıştır. Makedonya kralı Büyük İskender (M.Ö 356-323) yaptığı seferlerde askerlerin susuzluğunu gidermek için meyankökünü kullanmıştır. Yaklaşık 2000 yıl önce Çin’de derlenen, 365’den fazla bitkinin listesini içeren ‘Shen Nong Herbal’de meyankökünden süper ilaç olarak bahsedilmiştir.
Meyankökü bitkisinden; meyankökü çayı, meyankökü balı, meyankökü yağı, meyankökü macunu, meyankökü şerbeti, meyankökü tentürü, meyankökü ekstresi, meyankökü ekstraktı, meyankökü merhemi ve sabunu üretilir. Ayrıca içeriğindeki nişasta, şekerler, zamnk, rezin ve flavon zenginliğiyle çok çeşitli ilaçların muhteviyatına girmiştir.
Tedavi amaçlı kullanımında mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.
Uygun şartlarda kurutulan meyankökü, ağzı kapalı cam bir kavanozda, loş, serin ve kuru bir ortamda saklanıldığında ömrü 2 yıldır.
[1] Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi_Prof.Dr.Turhan Baytop_(s296)
Latince adı ‘Myrtus communis’ olan Mersin bitkisi, fundagiller familyasındandır. Anavatanı Kuzey yarım küredir. Dünyanın serin ve dağlık bölgelerinde yetişen birçok türü bulunur. Ülkemizde Akdeniz, Ege ve Karadeniz bölgesinin fundalık ve ormanlık alanlarında yabani olarak yetişir. Kışın yapraklarını dökmeyen çokyıllık bir bitkidir.
Bazı yörelerde Murt, Elduran, Zazak, Sakızağacı, Aşılı Mersin, Çay Üzümü isimleriyle de bilinir. Yeşilimsi kahverengi tonundaki yaprakları tersyüz ve derimsidir. Keskin, serinletici kokusuyla diğer ağaçların yapraklarından hemen ayırt edilir. Mayıs ayında göz alıcı güzellikte bembeyaz çiçekler açar. Çiçeklerin görüntüsü kadar kokusu da harikadır. Puslu mavi tonunda, ekşimtırak lezzette meyveler verir.
Bazı yörelerde mersin yaprakları baharat olarak kullanılır. Keskin ve ayırt edici aromasıyla hemen her tür et yemeğinde, salatalarda, çorbalarda rahatlıkla lezzetini sergileyebilir. Meyveleri hoşaf, reçel ve çeşitli tatlıların yapımında kullanılır.
Mersin yaprağı bitkisinden; mersin yaprağı çayı, mersin yaprağı yağı, mersin yaprağı ekstresi ve şurubu üretilir.
[1] Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi_Prof. Dr. Turhan Baytop_(s293)
Latince adı ‘Origanum majorona’ olan Mercanköşk, ballıbabagiller familyasındandır. Akdeniz havzası bitkisidir. Çeşitli türleri ülkemizde de Trakya, Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde yabani olarak yetişir. Kurak yerlerde, kayalık bölgelerde sıkça rastlanan, çalı görünümlü, hoş kokulu çokyıllık bir bitkidir.
Bazı yörelerde Güveyotu, Keklikotu ya da Mercan Köşkü isimleriyle de bilinir. Koyu yeşil yaprakları kekik gibi aromalı kokar. Haziran ve Ekim ayları arasında beyaz ya da pembe çiçeklerle doğayı şenlendirir. Farsçada ‘dağın keyfi’, ‘dağın neşesi’ anlamına gelen sözcükten dolayı Türkçeye ‘Mercanköşk’ olarak geçmiştir. Romalılar döneminden beri özellilikle Orta Avrupa’da kekiğe yakın bir tatta oluşuyla ün salmıştır. Hemen her türlü et yemeğinde, sebzelerde, salatalarda kendine has aromasını özgürce sergiler. Afrodit, Mercanköşk’ün müthiş kokusunu ‘mutluluk’ simgesi olarak kabul etmiştir. Bir mezarın üzerinde ‘Mercanköşk’ çıkarsa ölen kişinin ruhunun sonsuza kadar mutlu olacağına inanmıştır.
Mercanköşk bitkisinden; mercanköşk çayı, mercanköşk yağı, mercanköşk tentürü, mercanköşk merhemi ve mercanköşk kolonyası gibi esanslar, parfümler de üretilir.
[1] Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi_Prof.Dr. Turhan Baytop_(s291-292)
Latince adı ‘Sambucus nigra L’ olan Mürver çiçeği adoxacaea familyasındandır. Anadolu, Avrupa, Kuzey Afrika ve Asya’da yetişir. Çok sayıda türü bulunur. Bazı cinsleri ağaç, bazı cinsleri otsu bir bitkidir. Dal uçlarında bulunan beyaz çiçekleri tıpkı danteli andırır. Bu zarif ve narin görünümlü çiçeklerin kokusu da harikadır. Tadı önce tatlı sonrasında acı lezzettedir.
Yüzyıllar boyunca çiçekleri, meyvesi, yaprakları, kabuğu ve kökü geleneksel yöntemlerle kullanılmıştır. Kendine has aroması ve kokusuyla yapılan Mürver çiçeği reçeli bazı kahvaltı sofralarının vazgeçilmezidir.
Mürver çiçeği bitkisinden; mürver çiçeği çayı, mürver çiçeği yağı, mürver çiçeği şurubu, mürver çiçeği sirkesi, mürver çiçeği reçeli ve mürver çiçeği likörü üretilir.
[1]Bitkilerle Modern Tedavi_Dr.Ahmet Toptaş (s131)
Latince adı ‘Zea mays’ olan Mısır, buğdaygiller familyasındandır. Anavatanı Güney Amerika’dır. Ülkemizde Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde yetişir. Nemli, sıcak iklimleri sever. Genellikle Haziran ayında ekilip Eylül ayında hasat edilmekle beraber bölgelere göre hasat zamanı daha da erken olabilir. Bir yıllık, tek evcikli bir tahıl bitkisidir.
Gövdesi sert ve diktir. Sapsız yaprakları geniş, uzun, üst yüzü tüylü, alt yüzü tüysüz olup tabanı ile bir kın halinde gövdeyi sarar. Haziran ya da Ağustos ayında açan çiçekleri kavuz adı verilen yaprakçıklarla örtülür. Mısır taneleri, açık veya koyu sarı, esmer veya kırmızımtırak renktedir. Beş çeşit mısır bulunur; sert mısır, unlu mısır, at dişi mısır, patlak mısır ve kavuzlu mısırdır.
Mevsiminde Pazar tezgâhlarında yerini alan, kendine özgü tadıyla başka hiçbir meyveye benzemeyen Mısır, dünya mutfağında da önemli bir besin kaynağıdır. Salatalara, yemeklere, çorbalara, pizzalara farklı bir lezzet katıp zenginleştirir. Garnitür olarak harika bir çeşnidir. Mısırla enfes yiyecekler hazırlanabilir.
Mısır püskülü bitkisinden; mısır püskülü çayı, mısır püskülü tentürü, mısır püskülü ekstraktı ve ekstresi üretilir.
Tedavi amaçlı kullanımında mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.
[1] Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi_Prof. Dr. Turhan Baytop_(s297)
